Βασίλης Βασιλικός | Ζ

Εκδόσεις | Λιβάνη

Σελίδες | 423

Έτος έκδοσης | 1966

-------------------------------------------------------------------------------------

Η Ελλάδα έχει ζήσει πολλές πολιτικές ανακατατάξεις και, σχεδόν πάντα, ο πολιτικός στιγματισμός ανθρώπων και ομάδων βρισκόταν στο προσκήνιο. Το μεγαλύτερο και δυνατότερο δείγμα αποτελεί - όπως και αποτέλεσε σε παγκόσμιο επίπεδο με σημείο αναφοράς τον Μακαρθισμό - η περιθωριοποίηση του κομμουνιστικού κινήματος και της αριστερής ιδεολογίας, που σημαδεύτηκε από βιαιοπραγίες, εξορίες, φυλακίσεις και βασανισμούς. Η Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση, παρόλο που γεωπολιτικά βρισκόταν και βρίσκεται πιο κοντά σε "κόκκινα" στρατόπεδα.

Ο στιγματισμός αυτός συνεχίζει και στην εποχή μας, με άλλες μορφές πλέον: Τη θέση των κομμουνιστών - κόμμα καθόλα νόμιμο εδώ και καιρό - έχουν πάρει οι αντιεξουσιαστές και οι μετανάστες, ενώ τη θέση των ατόμων δίπλα και κάτω από την προστασία της αστυνομίας έχουν - ή και συνεχίζουν να έχουν, όπως θέλετε πάρτε το - φανατικά ακροδεξιά στοιχεία.

Το φαινόμενο αυτό σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ελληνικό προνόμιο. Άλλωστε όλος ο κόσμος χρειάζεται έναν αποδιοπομπαίο τράγο για να του ρίχνει τις ευθύνες, είτε σε τοπικό είτε σε παγκόσμιο επίπεδο - όπως οι ΗΠΑ με το Ιράν. Το γεγονός, λοιπόν, ότι ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε τέσσερις και κάτι δεκαετίες πριν να μοιάζει τόσο επίκαιρο σίγουρα σημαίνει πολλά για την κοινωνικο-πολιτική εξέλιξη της χώρας.

Ο Βασίλης Βασιλικός είχε γράψει το έργο του βασιζόμενος στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά δε θα το λογίσουμε ως τέτοιο. Η όλη ιστορία άλλωστε είναι ακριβώς αυτό που γράφει ο υπότιτλος: Φανταστικό Ντοκιμαντέρ ενός Εγκλήματος. Τα κείμενα που παρατίθενται είναι γραμμένα ανάλογα με το ποιος εξιστορεί και η μορφή του λόγου μοιάζει εντελώς διαφορετική ανάμεσα στις σελίδες, σα να είναι όντως γραμμένο το βιβλίο από τα άτομα που συμμετέχουν στην ιστορία. Αυτή η διαφοροποίηση, λοιπόν, από τα λόγια του Γιάγκου, πχ, σε αυτά της χήρας του Ζ δίνουν στο βιβλίο μία άλλη χάρη, σα να ακούς τα γεγονότα από τα στόματα του κάθε συμμετέχοντος, σα να τους βλέπεις απέναντί σου να σου εξιστορούν ο καθένας με το δικό του τρόπο τη μορφή των γεγονότων, σα να σου δίνει ο καθένας τη δική του άποψη γιατί έγιναν έτσι τα πράγματα, σα να... βρίσκεσαι σε ένα φανταστικό ντοκιμαντέρ.

-------------------------------------------------------------------------------------

*Η ΑΤΑΚΑ

του Ζ:

Κι ο έρωτας είναι πάντα έρωτας όταν η ψυχή σου δεν έχει σκουριάσει. Τα σώματα, φορείς του έρωτα, μπορεί ν' αλλάζουν. Αλίμονο αν δεν άλλαζαν! Αλλά ο έρωτας μένει πάντα ο ίδιος, πίσω από κάθε πρόσωπο, πίσω από κάθε ζευγάρι γυάλινα μάτια. Είναι η δίψα για το νερό, η δίψα για κάτι που μας ξεπερνάει, που αρνιέται αυτά τα ντουβάρια που υπάρχουν γύρω σου, αυτές τις καρέκλες και ζητά κάτι άλλο. Είναι η φωνή σου μες στη φωνή μου, δυο φωνές, καμιά φωνή, είναι εσύ κι εγώ, χωρίς να 'μαστε εσύ κι εγώ, αλλά μαζί εκτελούμε, πάνω σε ρυθμό ταμπούρλων προϊστορικής εποχής, μια πράξη που είναι τόσο σίγουρη για τον εαυτό της όσο και ο ήλιος.

της χήρας του Ζ:

Έξω οι καμπάνες χτυπούν. Είναι Κυριακή. Νομίζω πως είσαι σε ένα άλλο νησί κι έχασα το πλοίο της άγονης γραμμής, για να 'ρθω απόψε να σε συναντήσω. Και πως θα περάσει ολόκληρη βδομάδα, ώσπου να έρθει η άλλη Κυριακή, για το άλλο δρομολόγιο; Νομίζω πως βρίσκομαι σε ισόπεδη διάβαση και ο φύλακας πέρασε ανάμεσά μας την αλυσίδα, ενώ ένα ατέλειωτο τρένο βογγάει πάνω στις ράγες, ένα τρένο με τόσα βαγόνια, όσα τα χρόνια που δεν θα σε βλέπω. Μόνο που και που, στις κλειδώσεις των βαγονιών, έχω τη φευγαλέα εικόνα της μορφής σου, που με περιμένει αντίπερα.

*ΑΞΙΖΕΙ Ή ΔΕΝ;

Αξίζει και με το παραπάνω, ένα βιβλίο από τα σημαντικότερα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, για την ιστορία του, τη μορφή του, το στιλ του, για όλα. Και μετά από την ανάγνωση, μπορεί να ακολουθήσει και η προβολή με τη ματιά του Κώστα Γαβρά.

*ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ

9/10